S1.Üretim süreci nedir?
C 1. Bir işletmenin üretim faktörleri ve ara malı girdilerini belli bir teknoloji aracılıgıyla kullanarak mal ve hizmet üretimini ifade eder.
S 2.Üretim teknolojisi nedir?
C 2.Üretim faktörleri ve ara mallarından oluşan toplam girdiler ve nihai ürün arasındaki nicel ilişkiyi gösterir.
S 3. Üretim fonksiyonu nedir?
C 3., Üretimde kullanılan girdiler ile ürün arasındaki cebirsel ifadeyi gösterir.
S 4. Üreticiler iktisadi sorun olarak adlandırdıgımız şu üç soruyu yanıtlamak durumundadır bunlar nelerdir?
C 4. 1. Ne kadar ürün üretilecektir? 2. Ne kadar girdi ve üretim faktörü kullanılacaktır? 3. Hangi üretim teknolojisi ile üretim yapılacaktır?
S 5. Kâr nedir? Formülü nedir?
C 5.Ürünün satışından elde edilen gelirler ile kullanılmış olan faktörlerin ve ara mallarının toplam maliyetleri arasındaki farktır. Kâr = satış gelirleri - toplam maliyetler.
S 6. Satış geliri, nedir? Formülü nedir?
C 6. İşletmenin üretip, piyasada satmış oldugu ürün adedi (q) ile ürünün piyasa fiyatının (p) çarpımına eşittir: Satış geliri = p x q
S 7. Muhasebe maliyetleri nedir?
C 7.Normal günlük yaşamda maliyetler bir ürünün üretiminde kullanılan tüm girdilerin, emegin, sermayenin ve topragın maliyet bedellerinin toplamına eşittir. Bu tür maliyetleri “muhasebe maliyetleri” olarak adlandıracagız.
S 8. Ekonomik maliyetler nedir?
C 8. İşletmenin gerçek maliyetleri muhasebe maliyetleri ile üretimdeki fırsat maliyetlerinin toplanmasıyla bulunur. Bu toplama ekonomik maliyetler diyecegiz. ekonomik maliyetler = muhasebe maliyetleri + fırsat maliyetleri.
S 9. Ekonomik kârın uzun dönemde durumu nedir?
C 9. Ekonomik kâr sıfırdan az ise üretici uzun dönemde üretimden ayrılmayı, pozitif ise yeni üreticilerin bu piyasaya girmesi beklenir . Ekonomik kâr = satış geliri toplamı - toplam ekonomik maliyetler olarak hesaplanır.
S 10. Ekonomik kârın kısa dönemde durumu nedir?
C 10. Kısa dönemde üretim faktörlerinden veya ara malı girdilerinden en az birisi sabit kalmakta ve üretim faaliyet bölgesine yeni bir işletmenin gelmesi ya da mevcut işletmelerden birisinin ayrılması söz konusu degildir.
S 11. Sabit maliyetler nedir?
C 11.iktisatta üretim öncesi hazırlıkların tümüne yapılan bu tür kaçınılmaz maliyetlere diyoruz. Bir işletme üretim aşamasına geçmeden önce fabrika binasını, ya da atölye sahasını satın alır ya da kiralar; makine teçhizatını satın alır, yerine yerleştirir; elektrik, su aboneligini başlatır, harçlarını yatırır vs. Daha henüz hiç işçi işe almasa ve üretime başlamasa dahi, bu tür hazırlı kların kaçınılmaz masraşarı olacaktır
S 12. Degişken maliyetler nedir?
C 12.üretilen ürün miktarına baglı olarak artan veya azalarak degişme gösteren maliyetlerdir.
S 13.Toplam maliyet nedir?
C 13.işletmenin üretim aşamasındaki toplam maliyetlerini (TC) ile gösterirsek, TC = sabit maliyetler (TFC) + degişken maliyetler (TVC) ifadesini elde ederiz.
S 14. Ortalama toplam maliyetler nedir?
C 14. Maliyetleri, üretilen ürün miktarına (Q’ya) bölersek, ortalama toplam maliyetler (ATC veya AC) = TC /Q.
S 15. Ortalama sabit maliyetler nedir?
C 15. Ortalama sabit maliyetler (AFC) = TFC / Q
S 16. Ortalama degişken maliyetler nedir?
C 16. Ortalama degişken maliyetler (AVC) = TVC / Q
S 17. Üretim Maliyetleri nelerdir?
C 17. Toplam Maliyet =(TC) Sabit Maliyetler = (TFC) Degişken Maliyetler =(TVC) Ortalama Sabit Maliyetler =(TFC/Q)
Ortalama Degişken Maliyetler = (VC/Q) Ortalama Toplam Maliyetler= (TC/Q) Marjinal Maliyetler = (TC/Q)
S 18. Marjinal maliyet nedir?
C 18.işletmenin marjinal maliyetleri, her yeni birim üretim yapıldıgında toplam maliyetlerde gözlenen artışa eşittir.işletmenin marinal maliyetleri aynı zamanda, her yeni birim üretim yapıldıgında toplam degişken maliyetlerde ki artışı da verir. Marjinal maliyetler ortalama maliyetlerin üstünde seyrettigi sürece ortalama maliyetler de artar. Marjinal maliyetler ortalama maliyetlerin en düşük oldugu noktada keser ve ortalama maliyetlerin üzerine çıktıgı noktadan itibaren ortalama maliyet egrisi de yükselmeye başlar. FORMÜL: ▲TC/▲Q = ▲TVC /▲Q
S 19. Emegin marjinal ürünü, nedir?
C19.İşe alınan her yeni işçinin üretime katkısını verir bu nasıl yapılır? .Üretim adedindeki degişme / toplam işçi sayısı ==▲Q /▲L formülü ile hesaplanır.
S 20. Üretim faktörleri nelerdir?
C 20.Emeke ,sermaye,toprak.
S 21.Ara mal nedir?
C 21. Ara malları üretim sürecinde kullanılan girdi mallarıdır: demir, çimento, bakır, elektrik.
S 22Emegin ortalama ürünü nasıl hesaplanır?
C 22. Toplam üretim miktarının toplam çalışan işçi sayısına bölünmesiyle elde edilir ve toplam üretim / toplam işçi sayısı =Q / L formülüyle hesaplanır.
S23. Ölçege göre azalan getiri nedir?
C 23.Bütün üretim faktörlerini arttırdıgımızda, üretilen ürün miktarı daha az artmışsa, ölçege göre azalan getiri durumu söz konusudur. Ölçege göre azalan getiri söz konusu ise uzun dönem ortalama maliyet egrisi yükselmektedir
S 24. Ölçege göre sabit getiri nedir?
C 24.Bütün üretim faktörlerini arttırdıgımızda, üretilen ürün miktarı aynı oranda artmışsa, ölçege göre sabit getiri durumu söz konusudur. Ölçege göre sabit getiri söz konusu ise uzun dönem ortalama maliyet egrisi yataydır.
S 25. Ölçege göre artan getiri nedir?
C 25.Bütün üretim faktörlerini arttırdıgımızda, üretilen ürün miktarı daha fazla artmışsa, ölçege göre artan getiri durumu söz konusudur. Ölçege göre artan getiri söz konusu ise uzun dönem ortalama maliyet egrisi düşmektedir.
S 26. Uzun dönemde ölçege göre getiri kavramıyla, kısa dönemde azalan getiri kavramı arasındaki farklar nelerdir?
C 26. Kısa dönemde sermaye faktörü sabittir; sadece emek girdisi degiştirilebilir. Dolayısıyla azalan getiri emek faktörünün azalan getirisidir. Uzun dönemde her iki faktör de arttırılabilmektedir. Dolayısıyla uzun dönemde azalan getiri durumu söz konusuysa, ölçege göre azalan getiriden bahsetmemiz gerekmektedir: faktörlerin hepsi birden belli bir oranda arttırıldıgında üretilen miktarı daha az artış göstermektedir.
S 27. Azalan getiri kavramı nedir?
C 27.Kısa dönemde sermaye miktarı kısıtlı oldugu sürece, işçi istihdamı arttırıldıgında marjinal ürün ilk başta artmakta; fakat daha sonra azalmaktadır. Sermaye (veya toprak) donanımı aynı kaldıgı sürece (yani yukarıdaki örnekteki gibi, fırının mekanı ve tezgah adedi, ocagın büyüklügü, makinelerinin sayısı, vb. sabit kaldıgı sürece) çalışan işçi sayısını arttırdıkça, her yeni işçinin üretime katkısı giderek azalmak durumundadır. Azalan getiri, kısa dönemde emekçinin marjinal ürününün azalmasının dogrudan sonucudur
S 28. Ortalama ürün nedir?
C 28.Marjinal ürün ile yakından ilintilidir. Marjinal ürün ve ortalama ürün miktarlarını bir grafikte çizersek, marjinal ürününün ortalama ürünün üzerinde oldugu sürece ortalama ürünün artmakta oldugunu, aksi takdirde ortalama ürünün azalmakta oldugunu görürüz.
S 29. İktisat kuramına göre bir ön yaklaşım olarak belirlenen, şirketlerin üretim faaliyetlerinde bulunurken gerçekleştirmek istedikleri tek amaç nedir?
C 29. Kârların çoklulaştırılmasıdur.
S 30. Bir üreticinin uzun dönemde piyasadan ayrılma nedeni nedir?
C 30. Ekonomik kârın negatif olmasıdır.
S 31. Ücret oranı sabitken, emegin marjinal veriminin artması sonucunda ne olur?
C 31. Marjinal maliyet azalır.
İktisat (6)
S 1. Tam rekabetçi (ya da kısaca rekabetçi) bir piyasada şu özelliklerin var oldugunu görmekteyiz bunlar nelerdir? C 1. • Piyasada çok sayıda üretici ve tüketici mevcuttur. Çok sayıdaki üretici ve tüketicilerin
hiç birisi piyasadaki fiyatı tek başına etkileme gücüne sahip degildir. Yani, rekabetçi bir piyasada her üretici ve tüketici ürünün fiyatını degiştiremeden, verili olarak kabullenmek zorundadır. • Piyasada alınıp satılan mal hemen hemen aynı özelliklere sahiptir. Buna homojen mal özelligi diyoruz. Benzin, ekmek, süt gibi homojen ürünlerin üretildigi piyasalar rekabet ortamına daha yatkındır. • Piyasaya başka üreticilerin girişi ya da mevcut üreticilerin piyasadan çıkışı önünde hiç bir engel yoktur. Mevcut bir işletme, diyelim ki fiyat avantajını
kullanarak veya piyasadaki varlıgını tehdit unsuru olarak kullanarak rakip başka işletmelerin piyasaya girmesini engelleyemez.
S 2. Rekabetçi piyasaların tanımı nedir?
C 2. Rekabetçi bir piyasada bütün üretici ve tüketiciler açısından ürünün Pazar fiyatı verili kabul edilir; stratejik isteklere baglı olarak degiştirilmesi söz konusu olamaz. Rekabetçi bir piyasada çok sayıda üretici ve tüketici benzer nitelikteki homojen bir ürün üretmektedir. Rekabetçi bir piyasada mevcut kurulu şirketler piyasadaki konumlarını kullanarak her hangi bir şekilde yeni şirketlerin piyasaya girişlerini engelleyemezler.
S 3. Gelir, maliyet ve kârların formülleri nelerdir?
C 3. Ürünün fiyatı= p _ satılan mal = q _ Marjinal maliyet egrisi =MC _Ortalama toplam maliyet egrisi =ATC _ Marjinal gelir = (MR) _ Ortalama gelir= (AR) _ Üretim düzeyi kârın en çok kılındıgı Üretim miktarı =q* _ Ortalama degişken maliyetleri = AVC _ Toplam gelir=TR _Degişken maliyetler=TVC _
Sabit maliyetler=TFC _ Üretilen ürünün miktarı=Q _ Ortalama sabit maliyet=TFC _ Toplam maliyet=TC
S 4. Marjinal gelir, nedir?
C 4.Üretimde her bir birimlik artışın sagladıgı gelir artışıdır.
S 5. Rekabetçi bir işletmenin geliri nasıl hesaplanır?
C 5. Rekabetçi bir işletme için fiyat = ortalama gelir = marjinal gelir olur.
S 6. Rekabetçi bir işletme için neler söylenebilir?
C 6. Rekabetçi bir işletme için ürünün piyasa fiyatı aynı zamanda ortalama gelire ve marjinal gelirine eşittir. Rekabetçi işletmeler fiyatı verili olarak kabul ettikleri için ortalama gelirleri ve marjinal gelirleri, ne kadar mal satılırsa satılsın, kendi kararlarına baglı olarak degişime ugramaz. Rekabetçi bir işletme için marjinal ve ortalama gelir, üretim miktarı ne olursa olsun, aynı kalır.
S 7. Kâr, nasıl hesaplanır?
C 7.Toplam gelir ve toplam maliyetler arasındaki farka eşittir. Kâr = toplam gelirler - toplam maliyetler olduguna göre,
Kâr = TR – TC Kâr = p x q -TC
S 8. Ekonomik maliyetler nasıl hesaplanır?
C 8. Ekonomik maliyetler = muhasebe maliyetleri - fırsat maliyetleri
Diger yandan Kâr = Toplam gelir - muhasebe maliyetleri - fırsat maliyetleri.
S 9. Kârın en çoklulaştırıldıgı üretim miktarı nerede olur?
C9 Kârlardaki artışın sıfır oldugu üretim düzeyidir.
S 10. Kârlarını en çoklulaştırmayı amaçlayan bir işletme ne yapar?
C 10.Marjinal maliyetlerini marjinal gelire eşitlerler. Kârları en çoklulaştırmak için MC = MR eşitlemelidir. rekabetçi bir işletmede marjinal gelir ürünün fiyatına eşittir. Dolayısıyla kâr en çoklulaştırması ilkesi marjinal maliyet = fiyat şeklinde de ifade edilebilir.
S 11. Tam rekabetçi piyasalarda fiyat nasıl olur?
C 11. Marjinal gelire eşittir. O yüzden kâr en çoklulaştı rıması için rekabetçi işletmelerin marjinal maliyetlerini ürün fiyatına eşitlemeleri gerekmektedir.
S 12. Marjinal gelir (MR) ve ortalama gelir (AR) düzeyi ise ürünün fiyatı, nasıl olur?
C 12.Ürünün fiyatı p, tarafından yatay bir çizgi olarak çizilmektedir.
S 13. Kârların en çoklulaştırıldıgı optimal üretim miktarına ulaşmak için ne yapılmaktadır?
C 13. • Marjinal maliyet egrisini marjinal gelir egrisine eşitlemek gerekmektedir; • Marjinal maliyet egrisi marjinal gelirin altında oldugu durumlarda (q1 gibi) üretimin arttırılması kârları yükseltecektir. • Marjinal maliyet egrisi marjinal gelirin üstündeyse (q2 gibi) üretimi kısmak, kârları yükseltecektir.
S 14. Arz egrisi nedir?.
C 14.Ürünün fiyatı ile piyasaya sunulan ürün miktarı arasındaki ilişkiyi gösterir.
S 15. Ürünün fiyatı Pazar koşullarına baglı olarak degiştikçe kârın en çoklulaştırılacagı üretim düzeyi ne olur?
C 15. Üretim düzeyi de degişecektir.
S 16. Kâr en çoklulaştırılması yapan rekabetçi bir işletme, üretmekte oldugu ürünün veri aldıgı fiyatı degiştikçe piyasaya ne olur?
C 16 Piyasaya.mal arzını da degiştirecektir.
S 17. Rekabetçş şfiletmelerşn kısa dönemde arz e⁄rşsş nasıl olur?
C 17. Kısa dönemde rekabetçi işletmenin arz egrisi marjinal maliyet egrisine eşittir. Kısa dönemde rekabetçi
işletmenin arz egrisi marjinal maliyet egrisine eşittir. Kısa dönemde rekabetçi bir işletmenin arz egrisi yukarı egimlidir. Yani, malın fiyatı arttıkça, üretilen ürün miktarı da artmaktadır. . Kısa dönemde rekabetçi bir işletmenin arz egrisi marjinal maliyetin ortalama degişken maliyetleri( AVC) üstünde kalan bölümüdür
S 18. Kârlarımız, eger üretimden vazgeçilmiş yada , üretim yapılıyorsa ne olur?
C 18. Kârlarımız, eger üretimden vazgeçilmiş ise degişken maliyet TVC, üretim yapılıyorsa TR olacaktır. TVC ile TR’yi karşılaştırmak durumundayız. Hangi durumda “kâr” yüksekse kararımızı ona göre verecegiz. Her iki ifadeyi de üretim miktarına (q’ya) bölelim:
S 19. Kısa dönemde işletmenin ortalama degişken maliyetleri fiyattan düşük yada yüksekse ne olur?
C 19.Kısa dönemde işletmenin ortalama degişken maliyetleri fiyattan düşük ise işletme üretimini durdurmalıdır. Eger fiyat ortalama degişken maliyetleri ( AVC)’den yüksekse üretime devam edecektir. O halde, Kısa dönemde arz egrisi fiyatın ortalama degişken maliyetten yüksek oldugu üretim düzeyinden başlamalıdır.
S 20. Kısa dönemde, eger rekabetçi bir firmanın ürettigi ürünün fiyatı, işletmenin ortalama toplam
maliyetinden küçükse ne olur?
C 20 .İşletme üretime devem eder.
S 21. Rekabetçş pşyasada uzun dönem kararlarınelerdir?
C 21. Uzun dönemde rekabetçi piyasaya yeni işletmeler girebilir; mevcut firmalar piyasadan çekilebilir; üretim faktörleri arttırılabilir. Uzun dönemde rekabetçi piyasaya giriş yapacak yeni işletmeler mevcut kârlılık durumuna göre karar vereceklerdir.Rekabetçi bir piyasaya başka rakip işletmelerin girmesi ya da mevcut firmaların sektörden çekilmesi ise sektörün kârlılıgına baglıdır. P> ATC ise, yani fiyat ortalama toplam maliyetlerden yüksek ise kârlar pozitif; aksi takdirde negatiftir.
S 22. Yeni şirketler piyasayagirdikçe mal arzı ne olur?
C 22.Genişler, piyasa fiyatı düşer ve kârlar sıfıra dogru geriler.
S 23. Piyasada yeni firmaların sagladıgı yeni üretim kapasitesi sayesinde üretim miktarı ne olur ?
C 23 Üretim miktarı .artacaktır. Uzun dönemde üretimdeki artış sonucunda Pazar fiyatının düşmeye
başlaması beklenir. Bu süreç boyunca kâr miktarı yavaş yavaş eritilmeye başlanır. Nihayetinde artık pozitif kârın sıfırlandıgı noktada yeni işletmelerin piyasaya girmesi için herhangi bir dürtü de kalmamış olacaktır.
S 24. Rekabetçi bir piyasada uzun dönemde ortalama toplam maliyetler ne olur ?
C 24.En düşük düzeydedir.
S25. Uzun dönem piyasa dengesine ulaşan rekabetçi bir şirkette üretim fiyatı ne olur?
C 25 Üretim fiyatı nın ortalama toplam maliyetlerinin en düşük oldugu noktada üretim yapılmasını saglayacaktır.
S 26. Eger rekabetçi piyasada faaliyet gösteren işletmeler iktisadi kâr elde ediyorlarsa piyasada neler olur?
C26. İktisadi kârın varlıgı, yeni firmaları piyasaya çekecegi gibi, varolan firmaları da daha çok kâr etmek için üretimlerini arttırmaya teşvik eder. Bunun sonucunda, piyasa arzı artar ve verili talepte piyasa fiyatı düşer. Fiyat düşüşüyle birlikte kârlar, normal kâr düzeyine, yani hiç iktisadi kârın olmadıgı düzeye, kadar düşer ve böylelikle yeni firmaların piyasaya girmesi için bir teşvik kalmaz.
S 27. Rekabetçi bir işletme kârı en çoklulaştırmaya çalışmasına ragmen kaynakların etkin dagıtımını saglayabilir mi?
C27. Evet. Çünkü rekabetçi piyasada işletme, marjinal gelirini, marjinal maliyetine eşitleyerek; kârını en çoklulaştı-
rabilir. Bu piyasada marjinal ürün fiyatına eşit oldugu için de, kaynak dagıtımında etkinlik ilkesi de saglanmış olur.
İKTİSAT ÜNİTE 7
S1. . Piyasadaki farklı rekabet koşullarını yansıtan dört farklı piyasa türünden bahsedebiliriz. Bunlar nelerdir?
C1 Bunlar tam rekabet piyasası ile eksik rekabet piyasaları olarak adlandırılan tekel, tekelci rekabet ve oligopol piyasalarıdır.
S2. . Tekel teorisi üç temek varsayıma dayanmaktadır. Bunlar nelerdir?
C 2 1. Endüstride sadece bir firma vardır. 2 . Tek satıcı yakın ikamesi olmayan bir ürün satmaktadır.
3 .Piyasaya giriş için oldukça etkili engeller vardır.
S3. Piyasaya giriş engelleri nelerdir?
C3. Yasal Engeller: Devlet tarafından sadece bir firmaya belli bir ürünün ya da hizmetin sağlanması için ruhsat, patent, lisans veya genel anlamda izin verilerek diğer firmaların aynı işi yapmaları yasal olarak engellenebilir. Bu durumda potansiyel rekabet yasal olarak engellenmiş olur.
Ölçek Ekonomileri: Bazı endüstrilerde, düşük düzeylerdeki ortalama maliyetler, ancak büyük ölçekli üretimle saglanabilmektedir. Bu nedenle, mevcut firmalar ile rekabet etmek isteyen yeni firmaların da üretimlerinin büyük ölçekli olması gerekir. Fakat bu düzeyde bir üretimi gerçekleştirmek maliyetli ve riskli oldugundan, ölçek ekonomileri de piyasaya giriş için bir engel olarak degerlendirilebilir.
Gerekli bir kaynagın sadece bir firmanın kullanımında olması: Üretim sürecinde gerekli olan bir hammadde sadece bir firmanın kontrolünde ya da sahiplig inde ise, bu da diger potansiyel rakiplerin piyasaya girişlerini engelleyen bir unsurdur.
S4. Dogal tekel nedir?
C4. Eğer ölçek ekonomileri sadece bir firmanın faaliyetini devam ettirmesine olanak sağlayacak nitelikte ise, bu endüstriye doğal tekel adı verilir. Devlet tarafından kurulan elektrik, su, gaz dağıtım şirketleri doğal tekellere örnek olarak gösterilebilir.
S5.Genel olarak Marjinal gelir formülü nasıl hesaplanır?
C5. MR = TR/Q
S6 Tekelci bir firmanın marjinal geliri ve marjinal gelir egrisi nasıl olur?
C 6.. Tekelci bir firmanın marjinal geliri, malın satış fiyatından daha az olur çünkü tekelci firmanın daha fazla mal satabilmesi için fiyatlarını düşürmesi gerekir. Bu nedenle tekelci firmanın marjinal gelir egrisi, tam rekabet piyasasında oldugu gibi talep egrisi ile aynı degildir ve ilk üretim miktarı dışında marjinal gelir egrisi talep egrisinin altında yer alır.Bir firma azalan eğimli bir talep eğrisi ile karşı karşıya ise ürünün fiyatından daha düşük olur. Dolayısıyla marjinal gelir eğrisi talep eğrisinin altında yer alır.
Tekelci bir firma hiçbir zaman marjinal gelirin negatif oldugu bölgede üretim gerçekleştirmez. Çünkü marjinal gelirin negatif olması, daha fazla üretimin, firmanın toplam gelirini azaltacagı anlamına gelir.
Tekelci firma hiçbir zaman talep eğrisinin inelastik olduğu yerde üretim ve satış yapmaz.
Talebin esnek olması durumunda miktardaki yüzde değişim, fiyattaki yüzde değişimden daha fazla olur.
Talebin inelastik olması durumunda ise, fiyattaki yüzde değişim miktardaki yüzde değişimden daha fazla olur.
Talep inelastik olduğunda marjinal gelir negatif olur. Bu nedenle tekelci firma hiçbir zaman talep eğrisinin inelastik olduğu bölgede faaliyet göstermez.
S7 . Tekelci firma için kârı maksimize eden çıktı düzeyi nasıl olur?
C7. Tekelci firma için kârı maksimize eden çıktı düzeyi MR = MC kuralı kullanılarak belirlenir.
S 8. Fiyat farklılaştırması nedir?
C8. Aynı malın tek bir üretici tarafından farklı alıcılara farklı fiyatlardan satılmasına fiyat farklılaştırması denir.
S9. Fiyat farklılaştırmasının koşulları nelerdir?
C9. ilk koşul, firmanın ürünün fiyatı üzerinde bir kontrolünün olmasıdır. Fiyat farklılaştırması yapılabilmesi için bir başka koşul da arbitrajın engellenmiş olmasıdır. Malı bir piyasadan düşük fiyattan alıp, başka bir piyasada yüksek fiyattan satarak fiyat farklılığından kâr etme işlemine arbitraj adı verilmektedir. Fiyat farklılaştırmasının olabilmesi için bir alıcının malı başka alıcılara satmasının ya olanaksız olması ya da oldukça maliyetli olması gerekir.
S10. Fiyat farklılaştırması kaç şekilde yapılabilmektedir?
C10. 1) Tam fiyat farklılaşması=Tekelci bir firmanın x malından 500 birim üretip sattıgını varsayalım. Malın her birimini, ayrı ayrı müşterilerin ödemeye hazır oldukları en yüksek fiyata satarsa tekelci firmanın tam fiyat farklılaştırması ya da birimlerarası fiyat farklılaştırması yaptıgı söylenir.
2) ikinci derece fiyat farklılaştırması=Belli bir miktar için birim başına tek fiyat belirleyip, daha sonraki ek birimler için daha düşük bir fiyat belirliyorsa ikinci derece fiyat farklılaştırması ya da miktarlar arası farklılaştırma yaptıgı söylenir
3) Üçüncü derece fiyat farklılaştırması=Farklı piyasalarda farklı fiyat uygularsa ya da aynı alıcı kitlesi içerisinde bölümlendirme yaparak onlara farklı fiyatlar uygularsa alıcılar arasında farklılaştırma da denen üçüncü derece fiyat farklılaştırması yapmış olur.
S11. Tüketici fazlası nedir?
C11. Tüketici refahının bir ölçüsüdür ve malın tüketiciler gözündeki değerinin ödenen fiyattan fazla olmasını ifade eder. Talep eğrisinin altında ve söz konusu fiyatın üzerinde kalan üçgen alanla ölçülür.
S 12.Tekelci bir firma sattıgı ürünün ilk 100 birimini T100’den, ondan sonraki 200 birimini T90’den satmaktadır. Bu şeklilde davranarak hangi tür fiyat farklılaştırması yapmış olur?
C 12.İkinci derecede fiyat farklılaştırmasıdır.
S13 . Rekabetçi firma ve Tekelci firma için yapılan formül nedir?
C13. Rekabetçi firma için: P = MR = MC Tekelci firma için: P > MR = MC
S14. Tekelci rekabet piyasası nedir?
C14. Birbirine benzer fakat aynı olmayan ürünlerin çok sayıda firma tarafından üretilip satıldığı piyasa türüne denir?
S15. . Ürün Farklılaştırması nedir?
C15 Ürünün marka, renk, ambalaj gibi küçük özellikleri bakımıdan diğerlerinden ayrılmasıdır.
S16. Tekelci rekabet piyasasının üç temel varsayıma ve temel özellikleri nelerdir?
C16 . 1. Piyasada birçok alıcı ve satıcı vardır.= Tekelci rekabet piyasasındaki firmalar piyasa fiyatını etkileme gücüne sahiptir 2. Piyasadaki her firma farklılaştırılmış bir ürün satmaktadır. Ürün farklılaştırması belki de tekelci rekabet piyasasının en önemli özelliğidir. Üründeki farklılıklar markadan, ürünün ambalajından, satış sonrası hizmetlerden, garanti süresinden, taksit seçeneklerinden ve daha sayabileceğimiz birçok faktörden kaynaklanabilir. tam rekabetçi bir firmanın aksine azalan eğime sahip bir talep eğrisi ile karşı karşıyadır.
3.Piyasaya giriş ve piyasadan çıkış kolaydır. Tekelci rekabet piyasası bu açıdan tam rekabet piyasasına benzemektedir. Piyasaya girişi veya piyasadan çıkışı engelleyen hiçbir yasal veya başka tür bir engel yoktur. Dolayısıyla ekonomik kâr sıfır oluncaya kadar piyasaya yeni firmalar girmeye devam edebilir. Piyasaya giren bu yeni firmalar, piyasadaki mevcut ürünlerin ikamelerini üretebilirler.
.
S17. Tekelci Rekabet Piyasasında Talep Egrisi nasıl olur?
C17. Ürüne olan talebin fiyat esnekliği çok yüksek olduğu için, karşı karşıya olduğu talep eğrisi yatay olur. Tekelci firmanın ise hiç rakibi yoktur ve ikamesi olmayan bir ürün üretmektedir. Bu nedenle talebin esnekliği düşüktür ve azalan eğimli bir doğru ile gösterilir.Tekelci rekabetçi bir firmanın talep egrisi yatay degil, azalan egimlidir.
S18. Tekelci Rekabette Kısa Dönem Dengesi nasıl olur?
C18. Kısa dönemde ekonomik kâr elde etmesi mümkündür. ortalama toplam maliyet eğrisi (ATC), kârı maksimize eden çıktı düzeyinde talep eğrisinin altında kalmıştır. Kısa dönemde firmanın zarar etmesi de elbette mümkündür. Ortalama toplam maliyet eğrisinin (ATC) tüm üretim düzeyleri için, talep eğrisinin üzerinde yer aldığını görebilirsiniz.
S19. Tekelci Rekabette Uzun Dönem Dengesi nasıl olur?
C19. Tekelci rekabet piyasasındaki bir firma kısa dönemde kâr ediyorsa bu durum uzun dönemde de devam eder mi?
Bu sorunun cevabı genellikle hayır olur. Çünkü piyasaya giriş ve piyasadan çıkışla ilgili herhangi bir engel omadıgından kârın uzun
dönemde de sürdürülmesi mümkün degildir. Eğer endüstrideki firmalar kâr ediyorsa yeni firmaların piyasaya girmeleri sonucunda her firmanın ürününe olan talep azalacaktır. Rekabet nedeniyle uzun dönemde ekonomik kâr sıfırlanır. Ancak bazı durumlarda firmalar rekabete rağmen, uzun dönemde de kârlılıklarını sürdürebilmektedir. Bildiğiniz gibi tekelci rekabette firmalar homojen ürünler değil birbirinin yakın ikamesi ürünler üretmektedir. Eğer kısa dönemde kâr eden bir firma ürününü tüketicilerin zihninde çok yükseğe konumlandı rmışsa ve gerçekten farklı bir ürün olduğuna inandırmışsa, kârın cazibesine kapılarak piyasaya giren rakip firmalara rağmen uzun dönemde de kâr etmeye devam edebilir. Uzun dönemde bireysel firmaya ait talep eğrisi (D), firmanın kârını maksimize eden üretim düzeyinde ortalama toplam maliyet eğrisine (ATC) teğet olur. Bu durumda birim maliyetler fiyata eşit olduğundan ekonomik kâr sıfırdır
S20. Fiyat dışı rekabet unsurlar nedir?
C20. Ürünü diğer satıcıların ürünlerinden farklılaştırma çabaları ürünün fiyatındaki değişikliklerle yapılmıyorsa bunlara fiyat dışı rekabet unsurları denir.
.
S21. Etkin ölçek nedir?
C21. Etkin ölçek: Ortalama toplam maliyeti minimize eden üretim miktarıdır.
S22. Atıl kapasite nedir?
C22. Atıl kapasite: Firma etkin ölçeğin altında bir üretim gerçekleştiriyorsa atıl kapasite vardır.
S23. Mark-up nedir?
C23. Mark-up: Malların satış fiyatlarına marjinal maliyetler üzerine getirilen “ek” kısımdır.
S24. Tam rekabetçi bir firma için fiyat nasıl olur?
C24. “Tam rekabetçi bir firma için fiyat marjinal maliyete eşittir (P = MC). Tekelci rekabet piyasası nda ise firmalar belli ölçüde bir piyasa gücüne sahip olduklarından fiyat marjinal maliyetin üzerinde belirlenir (P > MC).
S25 Ol‹gopol p‹yasası nedir?
C25. Oligopol piyasasında tam rekabet piyasası na göre daha az rekabet olduğundan, tekel piyasasına daha yakın olduğunu söyleyebiliriz. Oligopol az sayıda büyük firmanın homojen ya da farklılaştırılmış ürünler ürettiği piyasa türüdür. Oligopol piyasasındaki firmalar benzer ürünler üreterek sadece fiyat üzerinden rekabet edebilecekleri gibi farklılaştırılmış ürünler üretip ürün kalitesi, pazarlama gibi fiyat dışı alanlarda da rekabet edebilirler. Doğal ya da yasal engeller yeni firmaların piyasaya girmesini engellediğinden piyasada az sayıda firma yer almaktadır. Oligopol piyasasının en önemli özelliği; her firmanı n fiyat, miktar, reklam harcamaları gibi konularda verdiği kararlarda rakiplerinin olası tepkilerini dikkate alma zorunluluğudur. Dolayısıyla oligopol piyasasındaki firmalar karşılıklı olarak birbirlerine bağımlıdır. Oligopol piyasasındaki firmalar, rakiplerinin davranışları karşısında birtakım stratejik kararlar almak durumundadır.
S26. Oligopol teorileri kaç temel varsayıma dayanır?
C26. 1. Piyasada az sayıda satıcı ve çok sayıda alıcı vardır.
2. Firmalar homojen ya da farklılaştırılmış ürünler üretip satarlar.
3. Piyasaya girişi kısıtlayan önemli engeller vardır.
S27 . Karşılıklı bağımlılık nedir?
C27 Her firmanın kârının sadece kendi fiyatına ve satış rakamlarına değil, diğer firmalarınkine de bağlı olmasıdır.
S28. Oligopol Modelleri nasıldır?
C28. Oligopol piyasasındaki firmaların birbirlerine bağımlı olmalarıdır. Oligopolcünün planı her zaman stratejik bir plan olmalıdır. Oligopolcü bir firma zamanının çogunu rakiplerinin nasıl davranacagını tahmin etmeye çalışarak ve bu davranışlar karşı-
sında kendi stratejisini belirleyerek geçirir. Oligopolde fiyatın belirlenmesi, diger piyasa türlerine göre daha karmaşıktır.
S29. Kartel Teorisi nedir?
C29. Kartel, dâhil olan firmaların elde ettikleri kârı arttırmak için, üretim miktarının azaltıldığı ve ürün fiyatlarının arttırıldığı bir organizasyondur. Örneğin günümüzde, en etkin olarak çalışan karteller arasında, petrol ihracatçısı ülkelerin oluşturduğu kartel olan OPEC gösterilebilir. Firmalar, fiyatın marjinal maliyete eşit olduğu üretim düzeyinde faaliyetlerini sürdürdüğü için ekonomik kâr sıfırdır.
S30. Karteli sürdürmek isteyen firmaların karşılaşabilecekleri olası sorunlar nelerdir?
C30. 1)Kartel Oluşturma Sorunu,2) Kartel Politikası Geliştirme Sorunu,3) Endüstriye Yeni Firmaların Girmesi Sorunu,4) Kartel Üyesi Bazı Firmaların Hile Yapması,
S31. Dirsekli Talep Teorisi nedir?
C31. Bir firma fiyatı düşürdüğünde, diğer firmalar da pazar paylarını korumak için aynısını yaparak fiyatlarını düşürürler, ancak bir firma fiyatını arttırdığında diğer firmalar onu takip etmezler. Şekil 7.12’de görüldüğü gibi bireysel bir firmanın talep eğrisi mevcut fiyat miktar kombinasyonunda bir dirseğe sahiptir. Bu noktada firma Q birim üretim yapmakta ve bunu birim başına P fiyatından satmaktadır. Eğer firma fiyatını düşürürse, rakipleri de fiyatları nı düşüreceğinden, firmanın satışlarında çok küçük bir artış olur. Firmanın fiyatını arttırması durumunda ise, talep edilen miktar ve firmanın toplam hasılası önemli ölçüde azalacaktır. Çünkü rakipleri aynı şekilde fiyatlarını arttırmadığından, müşterilerini rakiplerine kaptırır. Dolayısıyla firmanın talep eğrisi P fiyat düzeyinin altında daha az esnektir.
S32. Fiyat Liderligi Teorisi nedir?
C32. Oligopol piyasasında bulunan az sayıda firmanın fiyatları belirlerken işbirliği yaptıkları bir modeldir.
S33. Lider firmanın fiyatı belirlerken izlediği yöntemleri nelerdir?
C33. Fiyat değişikliğini çok sık yapmazlar, iletişim kurmak, Sınır Fiyatlama.
İKTİSAT ÜNİTE 8S1. . Piyasa başarısızlığı nedir?C1. Piyasa başarısızlığı: Bir piyasanın ya da piyasa sisteminin mal ve hizmetleri ya bütünüyle ya da ekonomik olarak optimal bir biçimde sağlamadaki yetersizliğidir.S2. Piyasa başarısızlıklarının nedenleri nelerdir?C2. Eksik rekabet, kamusal mallar, dışsallıklar, asimetrik bilgi gibi hususlar söz konusudurS3. Dışlanabilirlik nedir?C3.Malın parasını ödemeyen kişinin tüketimi, malı arz eden kişi tarafından engellenebileceği anlamına gelir.S4. Tüketimde rakiplik nedir?C4. Tüketimde rakiplik ise malın aynı birimi aynı anda birden fazla kişi tarafından tüketilememesidir.S5. Özel mal nedir?C5. Bir mal hem dışlanabilme hem de tüketimde rakiplik özelliklerine sahipse özel mal olarak isimlendirilir.S6. Ortak kaynak nedir?C6. Tüketimde rakip, ancak dışlanamazlar. Dışlanamayan fakat tüketimde rakip olan maldır.S7. Doğal tekeller nedir?C7. Doğal tekeller: Dışlanabilen fakat tüketimde rakipsiz olan maldır.S8. Kamu malı nedir?C8. Kamu malı: Hem dışlanamayan ve hem de tüketimde rakipsiz maldır.S9. Dışlanamayan mal nedir?C9. Malın parasını ödemeyen kişinin tüketimi malı arz eden tarafından engellenemezse bu mal dışlanamayan bir maldır.S10. Tüketimde rakip olmayan mal nedir?C10. Birden fazla kişi aynı anda bir malın aynı birimini tüketebilirse bu mal tüketimde rakipsiz bir maldır.S 11. Kamu mallarının özellikleri nelerdir?C 11. 1) Kamu mal ve hizmetleri bölünemez, pazarlanamaz ve fiyatlandırılamaz..2) kamu malları kolektif yapıda oldugundan toplumsal ihtiyaçları karşılamaya yöneliktir.3) kamusal mallardan yararlanmaktan kimse dışlanamadıgı için bu mal ve hizmetlerin tüketimlerinde rekabet yoktur.4) kamu malları devlet tarafından üretilirler ve piyasa konusu olamazlar.5) Kamusal malların sağladığı faydadan kimsenin dışlanamayışı ya da mahrum bırakılamayışıdır.S12. Bedavacılık sorunu nedir?C12. Bedavacılık sorunu: Kamu malları dışlanamaz özellikte oldukları için, insanların bu mal ve hizmetlerden bir bedel ödemeden yararlanmaları durumudur.S13. Marjinal sosyal fayda nedir?C13. Marjinal sosyal fayda: Kamusal maldan fayda sağlayan her bireyin marjinal faydalarının toplamıdır.S14. . Fayda-maliyet analizi nedir?C14. Fayda-maliyet analizi: Hükümetlerin kamu malları sunumunun sosyal maliyetlerini ve sosyal faydalarını tahmin ederken kullanılan bir kıstastır.S15. Dışsallık nedir?C15. Dışsallık: Bir ekonomik birimin (alıcı veya satıcı) gerçekleştirdiği üretim veya tüketim faaliyeti sonucunda, başka ekonomik birimlerin bundan olumlu veya olumsuz etkilenmeleridir.S16. . Stiglitz’e göre dışsallık nedir?C16. Stiglitz’e göre, bir bireyin ya da firmanı n, diğer birey ve firmaları etkilediği, bir firmanın diğer firmalar üzerinde maliyet yüklediği ancak, onların zararını telafi etmediği; ya da alternatif olarak, bir firmanın diğerlerine bir fayda sağladığı, ancak, bu faydanın karşılığını alamadığı gibi durumlar dışsallıkları ifade eder.S17. Bir birimin davranışında negatif dışsallık ve pozitif dışsallık nedir?C17. Bir birimin davranışı, bir başka birimin üstüne maliyet yüklediğinde dışsallıklar negatiftir veya bir birimin davranışı bir başka birime fayda sağladığında dışsallıklar pozitiftir.S18. Dışsallıklar diğer üreticiler veya tüketiciler için fayda azalımı ve maliyet yüklemişse, dışsallıklar nasıl olur?C18. Negaif olur.S19. Negatif dışsallık nedir?C19. Özel tüketim ve üretim faaliyetlerinin tüketici veya üretici tarafından ödenmeyen maliyetleridir. Negatif dışsallıklara çevre kirliliği olaylarında sıkça rastlanmaktadır.S20. Marjinal özel maliyet (MC) nedir?C20. Bir mal veya hizmetten ek bir birim daha üretmenin o mal veya hizmetin üreticisi tarafından karşılanan maliyettir.S21. Marjinal dışsal maliyet nedir?C21. Bir mal veya hizmetten bir ek birim üretmenin üreticinin kendi dışındakilere yüklediği maliyettir.S22. Marjinal sosyal maliyet(MSC) nedir?C22. Üreticiler ve üzerlerine maliyet yüklenen birimler tarafından maruz kalınan marjinal maliyettir. Üretimin yarattığı marjinal özel maliyet ile marjinal dışsal maliyetin toplamıdır.S23. Negatif Dışsallık nedir?C23. Kirlilik ve sosyal optimum: Marjinal özel maliyet ile marjinal sosyal fayda eğrisinin yani talep eğrisinin kesiştiği noktada piyasa dengesi kurulmuştur. Kirlilikten kaynaklanan topluma yüklenen dış maliyet dikkate alındığında sosyal maliyet eğrisi yukarıya kayar. Yeni arz eğrisi, yani sosyal maliyet eğrisi (Özel maliyet+Dış maliyet) ile talep yani sosyal fayda eğrisinin kesim noktasında optimum denge sağlanır. Burada marjinal sosyal maliyet, marjinal sosyal faydaya eşittir. Sonuçta, kirlilik gibi negatif dışsallığın varlığında, malın sosyal maliyeti özel maliyetini aşıyor. Bu yüzden, optimal miktar QOptimum, denge miktarı QPiyasa’dan daha küçüktür.Marjinal özel maliyet (MPC) ile marjinal sosyal fayda (MSB) eğrisinin yani talep eğrisinin kesiştiği nokta piyasa dengesidir. Alüminyum üreticileri tarafından topluma yüklenen dış maliyet dikkate alındığında, sosyal maliyet eğrisi (MSC), arz eğrisinin üzerindedir. ‹ki eğri arasındaki fark çevre kirliliğinin toplumsal maliyetini yansıtır.S24. Dışsallığın içselleştirilmesi nedir?C24. Dışsallıklar durumunda alınacak önlemlerle piyasadaki alıcı ve satıcıların, eylemlerinin sonuçlarını hesaba katmalarıdır.S25. Pozitif dışsallık nedir?C25. Bir malı veya hizmeti satın alan veya satanların yanında üçüncü kişilerin de fayda elde etmesidir.S26. Marjinal özel fayda nedir?C26. Marjinal özel fayda: Bir malın tüketicisinin malın ek bir biriminden elde ettiği faydadır.S27. Marjinal dışsal fayda nedir?C27. Marjinal dışsal fayda: Tüketici dışındaki bir başkasının malın ek biriminden elde ettiği faydadır.S28. Marjinal sosyal fayda nedir?C28. Marjinal sosyal fayda: Marjinal özel fayda ve marjinal dışsal faydanın toplamına eşittir.S29. Pigoucu vergi nedir?C29. Pigoucu vergi: Bir kirleticinin marjinal zarara eşit miktarda çıktısının her biriminden alınan vergidir.S30. Coase Teoremi nedir?C 30. Belli koşullar altında negatif veya pozitif dışsallıkların varlıgında devlet müdahalesi gerektirmeden özel taraşar arasında etkin çözümün saglanmasıdır.S31. Coase çözümünün işleyebilmesi için hangi koşulların saglanması gerekmektedir.C31. Birincisi, Dışsallık sorununu doguran mal veya hizmet üzerinde taraşarın mülkiyet haklarının bulunması tam olarak anlaşılmalıdır. ‹kincisi, müzakere için hiçbir engel olmamalıdır. Üçüncü olarak, işlemin sınırlı sayıda kişiyi ilgilendirmesi ve pazarlık (işlem) giderlerinin aşırı derecede yüksek olmaması gerekir. Coase teoremi yukarıda yer alan koşulların varlıgı durumunda ve mübadelemaliyetlerinin düşük oldugu durumda geçerlidir. Bu koşul saglanamadıgında ve dışsallıgın büyüklügü mülkiyet hakkına sahip olanlar tarafından tam olarak tespit edilemediginde Coase Teoremi geçerliligi ortadan kalkar.S 32 Asimetrik bilgi nedir?C 32.Bir işlemin taraşarından birinin işleme ilişkin diger tarafın sahip olmadıgı bir bilgiye sahip olma durumunu ifade eder. Asimetrik bilgi konusunun iktisat literatüründe yaygınlık kazanmasında George Akerlof’un 1970 yılındaki “The Market For Lemons” adlı makalesinin önemli katkısı olmuştur.S 33. Ters seçim nedir?C 33.Asimetrik bilgi sorunu nedeniyle yüksek kaliteli ürünler veya yüksek kaliteli tüketicilerin niteliklerini gösteremedikleri için piyasalardan dışlanmaları durumunu ifade eder. “Ters seçim” kavramı ilk defa sigortacılık sektöründe kullanılmıştır.S 34. Akerlof ters seçimin oluşabilmesi için dört koşulun oluşması gerektigini ifade eder bunlar nelerdir?C 34. Satış anında taraşardan birisi malın kalitesi hakkında daha fazla bilgiye sahip olmalı, hem alıcı hem de satıcı kaliteyi degerlendirebilmeli, fiyatı belirleyen daha fazla bilgiye sahip olan taraf olmamalı ve garantinin verilmesi veya iyi bir ürüne sahipolmak kaliteye ilişkin belirsizligi tamamen ortadan kaldırmamalıdır.S 35 Ahlaki tehlike nedir?C 35.Sözleşme yapan taraşardan birinin, diger taraf aleyhine sözleşmeden yarar saglayacak biçimde davranış degiştirmesi sonucu ortaya çıkan durumu ifade eder. Ahlaki tehlike sıklıkla sigorta piyasalarında görülürS 36. Sosyal Tercih nedir? C 36.: Toplumun istedigine göre karar vermesi sorunu olarak ifade edilir.
Coase teoreminde demokratik toplum gecerlimidir?
YanıtlaSiltam bilgi,tanımlanmış mülkiyet hakları,eşit pazarlık gücü ,düşük pazarlık maliyetleri bunlar geçerli sanırım?